Σάββατο 14 Φεβρουαρίου 2009

Έρωτας, θεός;

(Λένε : "Παγκόσμια Ημέρα του Έρωτα" σήμερα. Ας τον υμνήσουμε...)

Έρωτας ο Μέγας Εξόριστος

Η ζωή μας θεμελιώνεται πλέον πάνω στη μοναξιά και την απουσία νοήματος. Το μαρτυρεί η ανύπαρκτη ή εξωφρενικά ιδιοτελής επικοινωνία μας και το χαμηλό μας πολιτιστικό επίπεδο – έλλειψη σεβασμού προς τον διπλανό αλλά και τη ζωή την ίδια.

Ο ψυχισμός μας μεταλλάσσεται.

Ο κυνισμός, το συμφέρον, το μίσος, το έγκλημα επικυριαρχούν.

Τα συναισθήματα, η αλληλεγγύη, η φιλία, η αγάπη καταχωνιάζονται στο χωνευτήρι της ομοιομορφίας, ομοιοστασίας, ισοπέδωσης.

Ο ορίζοντας της ανάκαμψης του ανθρώπου, μιας περαιτέρω προσπάθειας εξανθρωπισμού του, είναι σκοτεινός και ολοένα απομακρύνεται.

Υπάρχει κάτι που μπορεί να αλλάξει το ζοφερό αυτό κλίμα; Μπορεί να βρεθεί θραύστηρ κάποιος να διαλύσει το κέλυφος του κάθε εαυτούλη; Ζει η ελπίδα να διασωθεί ο άνθρωπος, να τρέξει και πάλι στους λειμώνες του παιχνιδιού, της ποίησης, της συνύπαρξης; Μπορούμε να αποκτήσουμε τη συνείδηση του πολίτη; Να εδραιώσουμε μια υγιή δημοκρατία; Είναι δυνατόν να εκδιώξουμε τα εξουσιαστικά πλέγματα, να κοιταχτούμε στα μάτια; Μπορεί η χημεία της ένωσης δύο βλεμμάτων να γεννήσει το νέο άνθρωπο, το συμπάσχοντα, τον ανιδιοτελή;

Η απάντηση σε όλα τα ως άνω ερωτήματα είναι ο έρωτας.

Τι εστί έρως λοιπόν; ! Σύμφωνα με τον Τζιάκομο Καζανόβα: Έρως, ο μή ορισμός! Της φύσεως ο Θεός. Η γλυκύτερη πικρία , η πικρότερη γλυκύτης. Τέρας θεϊκό, που ορίζεται μόνο διαμέσου των παραδόξων. Έρωτας κατά τον Ηλάκλειτο δεν είναι «αυτό ή εκείνο. Είναι αυτό εκείνου και εκείνο αυτού, ο πόλεμος και η ειρήνη, το οιονεί άφατον, η άγρια ηρεμία, η ήρεμη αγριότητα.

Ο έρωτας είναι βίωμα, μανία, μη λόγος, θεότητα, πένης, δαίμονας, παγίδα.

Πώς γίνεται όλες αυτές οι ιδιότητες, ουδεμίαν σχέση έχουσες με τον ορθολογισμό, να δώσουν απάντηση στο σημερινό αδιέξοδο;

Ο έρωτας ως αξία
Ο έρωτας είναι ο ανατροπέας της καθημερινότητας, η οποία απαιτεί σύνεση, λογική, συμβιβασμό. Για τούτο και οι άνθρωποι τον φοβούνται. Πώς ν΄ αντέξουν το πάθος; Πώς να αντιμετωπίσουν την τραγικότητα του έρωτα; Ο έρωτας εμφανίζεται σύμφωνα με τον Μαξ Σέλερ όπου υπάρχει το Άνω και το Κάτω, το Ευγενές και το Ευτελές.
Ο Ρολάν Μπάρτ μιλά για έναν διαφορετικό κόσμο, μη αναγώγιμο στις επιστημονικές κατηγορίες. Δεν πρόκειται πια για γνώση, πρόκειται για αξίες. Αξία της έξαρσης, του πόνου, της γλυκύτητας, της πλήρωσης, του απροσδιόριστου, της ξαφνικής αίσθησης αφανισμού, της εκλογής του άλλου, του μαζέματος. Απέναντι κι ενάντια στα πάντα, το υποκείμενο βεβαιώνει τον έρωτα ως αξία.

Σήμερα επικρατεί μια εκχυδαϊσμένη μορφή του έρωτα βασισμένη στην ταχεία αποκόμιση ηδονής, μια βίαιη διάλυση της τελετουργίας του. Πού χάθηκε το ιερόν του έρωτα; Γιατί τον μετατρέψαμε σε στείρο σεξουαλισμό; Γιατί, ενώ καταφέραμε να απελευθερωθούμε από τις ενοχές που μας είχε φορτώσει η Εκκλησία και ο χριστιανισμός για το σώμα μας, φθάσαμε στο σημείο να θεωρούμε το σώμα μας καταναλωτικό προϊόν;

Διότι απλούστατα, εφηύραμε νέες αξίες κινούμενοι από άγχος και ματαιοδοξία. Αυτές της πολιτικής ανέλιξης, της πρόσβασης στην εξουσία, της δόξας, του πλουτισμού. Πώς να βρεθεί χρόνος να ξοδέψει κανείς το σώμα του και την ψυχή του;

Γιατί πρωτίστως αυτό είναι ο έρωτας: το ξόδεμα, το να δίνεις ανιδιοτελώς την πιο αρχέγονη αγωνία σου στην αγωνία του άλλου.

Ο έρωτας είναι το θαύμα του πολιτισμού, έλεγε ο Σταντάλ. Ο έρωτας είναι μια φυλακή, αντιτείνουν πολλοί. Μια φυλακή ωστόσο απείρων δυνατοτήτων απελευθέρωσης του εγώ, το οποίο ανακαλύπτει τη διττή του φύση του καλού και του κακού.

Ο έρωτας είναι γιορτή, και γιορτή είναι η πανάρχαια προσπάθεια του ανθρώπου να συνυπάρξει. Είναι και Μέγας Πόνος. Αλλά μόνο μέσα από τον πόνο ανακαλύπτει ο άνθρωπος τα όριά του, τη μικρότητά του, το μεγαλείο του.

Να ερωτευθούμε, ναι: την εκρηξιγένεια των στιγμών μας, το πύρωμα των καταστάσεων, τις εσχατιές της σωματοψυχής, τη δημιουργία, την τέχνη, το λόγο, τον πολιτισμό. Μια από τις μεγαλύτερες διεγέρσεις είναι για παράδειγμα, το σκίσιμο με χαρτοκόπτη των φρέσκων σελίδων ενός νεοεκδοθέντος βιβλίου.

Ο έρωτας είναι αισθητικό φαινόμενο, διότι μας αναγκάζει να βλέπουμε τη ζωή σ΄ ένα άλλο επίπεδο όπου δε χωρούν οι πολλοί, όπου κατοικεί η ομορφιά, η δική μας ομορφιά, του καθενός ξεχωριστά. Σ΄ ένα επίπεδο ωκεανού, όπου η αντάρα και η γαλήνη, η φουρτούνα και ο αφρός αναγγέλλουν το θρίαμβο της ζωής.

Χωρίς τον έρωτα δεν ανατρέπονται κατεστημένες δομές και συνειδήσεις. Έρωτας αείζωος και ευκλεής, έμφορτος την αγωνία και την ουσία, εχθρός και άγγελος του θανάτου. ΄Έρωτας – κοχλασμός του αίματος, τρέμισμα των κυττάρων, των σπλάχνων αντάριασμα. Έρωτας η χαρά της ζωής αλλά και ο πόνος της.

Οφείλουμε να επικαλούμεθα τον έρωτα.
Πρώτον για να στηλιτευθεί ο εκχυδαϊσμός του, η γύμνια του, το εμπόριό του και δεύτερον, να υπομνησθούμε ότι είναι ο κινητήριος μοχλός ανάπτυξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Ότι αυτός μόνο μπορεί ν΄ αντισταθεί στην ισοπέδωση των αξιών και την ομοιοστασία του είδους.
Ότι είναι η μόνη μορφή αντιεξουσίας διότι ωθεί του κατειλημμένους εξ αυτού στην προσπέλαση προκεκαθορισμένων μορφών συμπεριφοράς, σύμβασης, συνύπαρξης.

Καλά, είναι αρνητικά τα περισσότερα στον έρωτα: εγκατάλειψη, προδοσία, ζηλοτυπία, δύσπνοια, αϋπνία, πόνος.

Όμως το ίζημα ύστερα από όλο το ταρακούνημα είναι η ηπιότητα, η ευρυχωρία, η αυτογνωσία, η συγχώρηση: η ανθρωπιά.

Άνθρωπος που δε βίωσε τον έρωτα δεν είναι άνθρωπος. Ούτε εξεγερμένος ούτε ειρηνικός, ούτε γαλήνιος ούτε αντάρτης.

Διότι ο έρωτας, εκτός από απάντηση, είναι το παν.

Γιατί ο έρωτας ; Διότι ο έρωτας.

Από το "Έρωτας, ανθρώπου μύησις" του Γιώργου Σταματόπουλου
(Την επιλογή-σύνθεση έκαναν: Ιωάννα Λουλάκη με Χριστίνα Παούνη, για αφιέρωμα με θέμα:
"Έρως διαχρονικός, από τον Όμηρο έως σήμερα...")

οι παρακάτω εικόνες κάλυψαν άλλες του βιβλίου, οι οποίες, κατά τη γνώμη μας, δεν έπρεπε να υπάρχουν σε βιβλίο αυτού του επιπέδου...



Έξοδος ονείρου, Δημήτρη Παπαχρήστου








και η πρότασή μας για εφήβους, αλλά και για "ανήλικους ενήλικες"...



3 σχόλια:

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΜΠΕΡΗΣ είπε...

Η γνώμη μου είναι ότι ο έρωτας όχι μόνο δεν μπορεί να αλλάξει το ζοφερό κλίμα της σύγχρονης κοινωνικής ζωής, αλλά δεν έχει να κάνει καθόλου με τέτοιου είδους διαδικασίες. Αντιθέτως βρίσκεται έξω από αυτές, στο περιθώριο των πολιτισμικών κατασκευών.
Το αναφέρει άλλωστε ο ίδιος ο Σταματόπουλος στο κείμενό του. «Της φύσεως ο θεός». «Τέρας θεϊκό, που ορίζεται μόνο δια μέσου των παραδόξων». «Ο έρωτας είναι βίωμα, μανία, μη λόγος, θεότητα, πένης, δαίμονας, παγίδα».
Η κοινωνία ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων με τον ορθό λόγο, με παραχώρηση ενός μέρους της ατομικής ελευθερίας προκειμένου να υπάρξει εύρυθμη κοινή διαβίωση. Ο έρωτας αντιθέτως έχει να κάνει με τις πιο ανεξέλεγκτες και ενστικτώδεις δυνάμεις του ανθρώπου. Είναι η κατάσταση στην οποία περιέρχεται ένας άνθρωπος όταν βρει το πλάσμα στο οποίο πραγματώνεται η έννοια της τελειότητας. Είναι η άλλη όψη του θανάτου. Το άτομο παραιτείται από το εγώ του προς χάριν του άλλου, αλλά προσοχή, του μοναδικού άλλου, όχι οποιουδήποτε, όχι της κοινωνίας, αντιθέτως είναι σε θέση να τα βάλει με όλη την κοινωνία αν κατά οιονδήποτε τρόπο θίγεται το αντικείμενο του έρωτά του. Θα έλεγα μάλιστα, παραφράζοντας τη φράση του Σταντάλ, ότι ο έρωτας δεν είναι το θαύμα αλλά το θύμα του πολιτισμού.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του έρωτα είναι η σύντομη διάρκειά του. Ο έρωτας δεν κρατάει για πάντα. Μετασχηματίζεται είτε σε αγάπη και συμπάθεια, είτε σε μίσος ή αδιαφορία. Συμβαίνει συχνά να ερωτευτούμε ένα άτομο με το οποίο διαπιστώνουμε στη συνέχεια ότι δεν μπορούμε να συνυπάρξουμε ούτε στιγμή.
Σε σχέση με τον σεξουαλισμό, θεωρώ ότι είναι δυο διαφορετικά πράγματα, δεν υπάρχει καμιά μετατροπή του ενός στο άλλο, τα συγχέουμε επειδή συμβαίνει μέσα στον έρωτα να συνυπάρχει και η σεξουαλική έλξη ως ένα συστατικό μεταξύ πολλών άλλων. Το σεξ από μόνο του είναι απλώς η ικανοποίηση μιας φυσικής ανάγκης. Ο έρωτας είναι πράγματι το παν, είναι η φυγή προς την αθανασία.
Τώρα η μεταφορά του έρωτα στις ανθρώπινες δραστηριότητες και η προτροπή να ερωτευτούμε την τέχνη, τον λόγο, τον πολιτισμό, θεωρώ ότι είναι ρομαντικές και άστοχες υπερβολές. Δεν είναι έρωτας το σκίσιμο με τον χαρτοκόπτη των φρέσκων σελίδων ενός βιβλίου, ούτε η συγγραφή ενός κειμένου, ούτε η χαρά για ένα ζωγραφικό πίνακα, ούτε η κατασκευή ενός γλυπτού, ούτε η σύνθεση ενός νουσικού έργου. Όλα αυτά μπορούμε να τα ονομάσουμε δημιουργική πνοή ή αισθητική απόλαυση ή όπως αλλιώς θέλουμε, όχι όμως έρωτα, καμιά σχέση.
Ο έρωτας είναι απλώς έρωτας!

Μαρία Παναγιωτακοπούλου idifono@yahoo.gr είπε...

Ο Έρωτας χαρακτηρίστηκε από τον Ανακρέοντα ως
" των Θεών εξουσιαστής,των ανθρώπων βασανιστής"

Κι αν πράγματι έχει αυτή τη δύναμη ο ΄Ερωτας τότε αν όχι καταστροφή σιγουρα ταλαιπωρία φέρνει.

Ένα ανακρεόντειο ποίημα αναφέρει:
"Οι Μούσες τον Έρωτα με στεφάνια έδεσαν και
στην Ομορφιά παρέδωσαν

η Αφροδίτη ,η μανα του, φέρνει τα λύτρα και ζητά
τον Έρωτα να λύσουν

Μα όποιος και να τον λύσει δε θα χει βρει τη λύση.
Αυτός δε θα τρομάξει κι ούτε δουλειά θα αλλάξει"

Γιατί τελικά ο παιχνιδιάρης Έρωτας ,που σαν άνεμος τους ανθρώπους παρασέρνει, αυτός ο πεισματάρης κορμολυωτής μια και μόνη δουλειά καλά γνωρίζει: πώς των ανθρώπων τις καρδιές με πύρινα βέλη να τοξεύει….

Πολλά απο αυτά τα ποιήματα περιλαμβάνονται στη μουσική συλλογή με τίτλο "του Κρασιού και του Έρωτα" σε μουσική του συναδέλφου Σάκη Παπαδημητρίου(υπεύθυνο Σχ.Βιβλιοθήκης 1ου ΕΠΑΛ Αιγίου) και ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα.Είναι δηλαδή μελοποιημένα -μεταφρασμένα αποσπάσματα αρχαίων Ελλήνων λυρικών ποιητών (Ανακρέων, Σαπφώ, Αλκαίος, Ίων ο Χίος , Πρατίνας, Κριτίας)για τον Ερωτα και το Κρασί,την Αφροδίτη και τον Διόνυσο.

Μαρία Παναγιωτακοπούλου,φιλόλογος www.idifono.blogspot.com

Ιωάννα Λουλάκη είπε...

Ασφαλώς και "δε θα σβήσει ποτέ η Αγάπη" (και ο Έρωτας λέω εγώ, άλλοι διαφωνούν)Μαρία,καλωσόρισες στη φιλαναγνωσία μου.Ευχαριστώ για το ανακρεόντειο...Είδες που όποιος ασχολείται μόνο με μια δουλειά την κάνει και καλά; (Γι αυτό λοιπόν δεν του ξεφεύγουμε; Καλώς λέω εγώ,άλλοι πάλι διαφωνούν)Διέτρεξα στα γρήγορα το...χώρο σου, ποιοτικός με πολλά που πρέπει να τα δω καλύτερα (είμαι εκτός σπιτιού τώρα).Κάποια από τα τραγούδια που αναφέρεις τα έχω ηχογραφημένα από χρόνια,από εκπομπές της ΕΡΑ, όμως ανυπομονώ να επιστρέψω σπίτι για να τ ακούσω απ την "αγάπη σου..."
Αλλά και να δω τι συγγραφέας είσαι, σε ποιο σχολείο και ό,τι άλλο βρω εκεί... Χαίρομαι για την επίσκεψη που μου έκανες, τόσο που ενώ έπρεπε να γράψω την απάντησή μου προς το Γιώργο Μπαρμπέρη, απαντώ πρώτα σε σένα. Ας περιμένει λίγο ακόμα ο Γιώργος...